Gözleg, mör-möjekleriň ownuk agaç toplary bilen oýnap biljekdigini ilkinji gezek görkezýär.Bu olaryň emosional ýagdaýy barada bir zat diýýärmi?
Monisha Rawisetti CNET üçin ylym ýazyjysy.Howanyň üýtgemegi, kosmos raketalary, matematika bulgurlary, dinozawr süňkleri, gara deşikler, adatdan daşary ýyldyzlar we käwagt filosofiki pikir synaglary barada gürleýär.Ondan öň “The Academic Times” neşiriniň ylmy habarçysydy we ondan öň Nýu-Yorkorkdaky Weil Kornell lukmançylyk merkezinde immunologiýa boýunça gözlegçi bolupdy.2018-nji ýylda Nýu-Yorkork uniwersitetini filosofiýa, fizika we himiýa boýunça bakalawr derejesi bilen tamamlady.Stolunda ýok wagty, onlaýn küşt boýunça reýtingini ýokarlandyrmaga synanyşýar (we şowsuz).Iň halanýan filmleri Dunkirk we Aýakgapdaky Marsel.
Çeňňekler öýden maşyna barýan ýoluňyzy böwetleýärmi?mesele ýok.Täze gözleg, olary goramagyň gyzykly we örän gyzykly usulyny hödürleýär.Haýwanlara kiçijik agaç topy beriň, olar tolgunyp, irden gatnawyňyzda sizi gorkuzmagy bes edip bilerler.
Penşenbe güni gözlegçiler topary, samsyklaryň, adamlar ýaly gyzykly enjamlar bilen oýnamagy halaýandyklaryny subut etdi.
Birnäçe synagda 45 sany bumblebe gatnaşandan soň, arylaryň munuň üçin aç-açan sebäbiniň ýokdugyna garamazdan, agaç toplaryny gaýta-gaýta togalamakda kynçylyk çekendigi belli boldy.Başgaça aýdylanda, arylar top bilen “oýnaýan” ýaly.Mundan başga-da, adamlar ýaly arylaryň oýnawaçlygyny ýitiren ýaşy bar.
Geçen aý “Haýwanlaryň özüni alyp barşy” inurnalynda çap edilen makalada aýdylmagyna görä, ýaş arylar çagalaryň ululardan has köp oýun oýnamagyna garaşyşyňyz ýaly, garry arylara garanyňda has köp top oýnaýarlar.Topar şeýle hem erkek arylaryň topy aýal arylardan has uzyn aýlandygyny gördi.(Thisöne bu bitiň adamyň özüni alyp barşyna degişlidigini anyk bilemok.)
"Bu gözleg, mör-möjekleriň akyl ýetirişiniň biziň pikir edişimizden has çylşyrymlydygyny görkezýär" -diýip, bu işe ýolbaşçylyk eden Londonyň Şa aýal-gyz uniwersitetiniň duýgur we özüni alyp baryş ekologiýasy professory Lars Çitka aýtdy."Diňe güýmenmek üçin oýnaýan haýwanlar köp, ýöne mysallaryň köpüsi ýaş süýdemdirijiler we guşlar."
Mör-möjekleriň oýnamagy halaýandyklaryny bilmek gaty möhümdir, sebäbi bu bize käbir oňyn duýgulary başdan geçirip biler diýen netijä gelmäge mümkinçilik berýär.Bu, olara nähili garaýandygymyz barada möhüm etiki soraglary döredýär.Söz däl haýwanlara mümkin boldugyça hormat goýýarysmy?Olary aňly jandarlar hökmünde hasaba alarysmy?
Iň köp satylan kitabyň awtory Frans BM de Waal, “Haýwanlar gürläp bilmeýänligi sebäpli, duýgulary inkär edilýär” diýmek bilen, akylly haýwanlaryň näderejede akyllydygyny bilmek üçin ýeterlikmi?
Bu esasanam arylar üçin dogry bolup biler.Mysal üçin, 2011-nji ýylda geçirilen gözlegde arylaryň gözlegçiler tarapyndan oýananda ýa-da sarsdyrylanda beýni himiýasynda üýtgeşmeler bolandygyny ýüze çykardy.Bu üýtgeşmeler, adamlarda we beýleki süýdemdirijilerde görmäge öwrenişen aladalarymyz, depressiýa we beýleki psihologiki ýagdaýlar bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr, ýöne mör-möjekleriň gürläp bilmeýändigi sebäpli, aglamak ýa-da ýüz keşbi bilen baglanyşykly däl, adatça olaryň duýgulary bar öýdemzok.
“Biz barha köp subutnama berýäris.
Diýjek bolýanym, aşakdaky wideo serediň we sirkdäki ýaly topuň üstünde aýlanýan bir topar ary görersiňiz.Bu hakykatdanam ýakymly we örän süýji, sebäbi muny diňe gyzykly bolany üçin edýäris.
Çittka we beýleki alymlar 45 sany çeňňegi arenada ýerleşdirdiler, soň bolsa “oýnamak” ýa-da oýnamazlyk saýlap boljak dürli ssenariýalary görkezdiler.
Bir synagda mör-möjekler iki otaga girdi.Birinjisinde hereket edýän top bar, beýlekisi boş.Garaşylyşy ýaly, arylar topyň hereketi bilen baglanyşykly otaglary makul bildiler.
Başga bir ýagdaýda arylar iýmitlenýän ýere päsgelçiliksiz ýoly saýlap bilerler ýa-da agaç top bilen şol ýere barýan ýoldan sowulyp bilerler.Köp adamlar top howuzyny saýlaýarlar.Aslynda, synag wagtynda bir mör-möjek topy 1-den 117 gezek togalady.
Üýtgeýjileriň garyşmagynyň öňüni almak üçin gözlegçiler top oýny düşünjesini izolirlemäge synanyşdylar.Mysal üçin, arylary top bilen oýnanlary üçin sylaglamadylar we top däl kamerada haýsydyr bir streslere sezewar bolmak mümkinçiligini aradan aýyrdylar.
Gözlegiň esasy awtory, şa aýal meri uniwersitetiniň gözlegçisi Samadi Galpaýaki öz beýanynda: "Gümürtikleriň haýsydyr bir oýun oýnamagyna tomaşa etmek elbetde özüne çekiji we käwagt gyzykly" -diýdi.kiçi göwrümli we kiçi beýni, robot jandarlardan has kän. ”
Galpage sözüni dowam etdirdi: "Olar, hakykatdanam, beýleki iri sütükli ýa-da sütükli haýwanlar ýaly birneme oňyn emosional ýagdaýy başdan geçirip bilerler."Bu açyş, mör-möjekleriň duýulmagyna we abadançylygyna düşünmegimize täsir edýär we bize Eartherdäki ýaşaýşy has köp hormatlamaga we goramaga itergi berer diýip umyt edýäris."
Iş wagty: Noýabr-10-2022
